Эрдэнэт үйлдвэрийн Ус хангамжийн цехийн дарга Г.Батмөнхтэй уулзаж ярилцлаа.

    -Танай цех бүтээн байгуулалтын томоохон ямар ажлууд хийгээд байна вэ?  

    -Сүүлийн хоёр жилийн байдлаар Эрдэнэт хивсний үйлдвэрийн өмнөх уулзвараас хотын насосны станц хүртэлх 2А хорооллын төлөвлөлтийн бүс газар доогуур явдаг 600 мм-ийн болон 2,4000 мм-ийн диаметртэй нэг, нийт гурван шугамыг ил гарган төлөвлөлтийн талбайн гадуур татаж шинэчилсэн. Ингэснээр үйлдвэр, хотын хамтын ажиллагааны хүрээнд талбай чөлөөлөх, үйлдвэрийн шинэчлэлийн ажлын хүрээнд шугам солих гэсэн хоёр том зорилго биелж нэг сумаар хоёр “туулай агналаа”. Ус өргөх I станцын хуучин 14 худгийн 300-600 мм-ийн диаметртэй цуглуулах шугамыг сэлгэн залгах хаалт, арматуруудын хамт сольсон. Түүнчлэн II өргөх станцын усан сангуудыг орчин үеийн шинэ технологиор доторлолоо. Үүний үр дүнд бетонон хийцийн даацыг сэргээж битүүмжийг сайжруулсан. Ус өргөх станцуудын барилгын дотор заслыг хийхдээ инновацийн шийдэл ашиглан дулаан тусгаарлах будаг хэрэглэсэн нь зардал буурах нөхцөл бүрдсэн. Монгол улсын Шинжлэх ухааны академи, Хөгжлийн хэлтэстэй хамтран Цэвэрлэх байгууламжийн лагийг үнэргүйжүүлэх ажил хийж байна. Энэ ажлын үр дүнд Эрдэнэт хотын иргэдийн амьдрах орчны чанарыг сайжруулахад томоохон хувь нэмэр оруулна.

 -Энэ онд хийхээр төлөвлөсөн шинэчлэлийн ажлынхаа талаар ярина уу? 

    -Эргэлтийн усны үндсэн насосыг өмнөх оны сүүлчээр нийлүүлсэн Японы Ebara фирмийн насосоор солих ажлыг бүрэн хийнэ. Хуучныг нь буулгаж шинэ насос угсрах ажлыг төлөвлөгөөний дагуу хийгээд явж байна. Энэ насосны ашиглалтын горимыг оновчлох математик загвар гаргахаар ажиллаж байна. Энэ ажлаараа үйлдвэрийн хэмжээнд зарласан математик загварчлалын уралдаанд оролцоно. Мөн Цэвэрлэх байгууламжийн хэсэгт цэвэрлэсэн усыг хаягдлын аж ахуйн далан руу шахах дэвшилтэт насос суурилуулна.

    -“Эрдэнэт” нийгмийн хариуцлагатай үйлдвэр. Энэ утгаараа танай цехийн ажиллагчид нийгмийн өмнө ямар үүрэг хариуцлага хүлээдэг вэ? 

    -Манай цех 228 ажиллагчтай. Үүний 46 нь инженер техникийн ажилтан. Хамт олон маань бүхэл бүтэн үйлдвэр, хотыг усаар хангах нийгмийн маш том хариуцлагыг нуруундаа үүрч байна. Манай цехийн логонд байдаг чандмань эрдэнийн гурван дусал бол бие, хэл, сэтгэл юм. Бидний сэтгэлдээ бодсон, ярьсан, биеэр үйлдсэн үйл хэрэг зөв, ариун байж л зөв бүтэцтэй цэвэр сайхан ус хүмүүст хүрнэ. Өөрөөр хэлбэл бидний хариуцлагын философи. Энэ хариуцлагыг үүрсэн шиг үүрэх гэж л манай хамт олон хичээн зүтгэж байна. Үүнд чиглэсэн зөв хандлага бүтээлч санаачилгууд өрнөдөг. Үүний тод илрэл бол бүтээмж, инновац, сайн саналын систем дэх оролцоо юм. 2019 онд үйлдвэрийн хэмжээнд гаргасан сайн саналын системийн 100 манлайлагчийн жагсаалтад манай цехийн 14 ажиллагч байна. Хүмүүсийн энэ чиглэлийн оролцоо өмнөх онд 14,4 хувиар нэмэгдсэн. Үүнийг дагаад цехийн эдийн засгийн үзүүлэлт сайжирч бодит хэмнэлтүүд гарч байна. Өнгөрсөн оны сүүлийн дөрвөн сарын зардлын хэмнэлтийн үр дүнгээр 78,9 сая төгрөгөөр шагнуулсан. Энэ шагналаа хүмүүст тав, арван төгрөг хуваарилах маягаар тэгшитгэн үрээгүй. Ажиллагчдынхаа бүтээлч оролцоог урамшуулан гадаадад үзэсгэлэн үзүүлэх, сургалтад хамруулах ажлыг зохион байгууллаа. Энэ нь хүмүүсийнхээ нийгмийн асуудлыг шийдэхэд оруулсан бодит хувь нэмэр.

    -Үйлдвэрийн хэмжээнд нэгэн шинэ үеийн залуус ажиллаж байна.Удирдлагын тухайд та залууст ямар шаардлага тавьж байна вэ?

    -Манай залуучууд сүүлийн үеийн техник технологийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэн түүнийгээ хөгжүүлэх үүрэг хүлээж байна. Энэ утгаараа орчин үеийн программ хангамж, автомат удирдлагын системтэй өөрсдийн ажлаа уялдуулах талаар залуучууд сайн бэлтгэгдсэн байх ёстой. Тэгэхээр математик загварчлал, симуляцтай холбогдсон автоматжуулалтын боломжуудыг ашиглах хэмжээнд өөрсдийгөө бэлтгэхэд нь залуучуудыг чиглүүлж байна. Монгол залуучууд чадвартай. Тэдний ур чадварыг бүрэн хөгжүүлж ашиглах талаар анхаарал тавин ажиллаж байна.

    -Ажлын хүндрэл бэрхшээл гарах юм уу?

    -Манай цех Эрдэнэт үйлдвэрт төдийгүй хотын бусад аж ахуйн нэгж байгууллагад цэвэр ус түгээж, хэрэглээнээс гарсан бохир усыг нь татан зайлуулж цэвэрлэх үйлчилгээ үзүүлдэг. Энэ утгаараа Эрдэнэт хотын иргэд, аж ахуйн нэгжид түгээсэн усны орлого тодорхой хувиар бүрдэхгүй өр авлага үүсэх тохиолдол гардаг. Гол хүндрэлтэй асуудал энэ. Хуримтлагдсан өр үүсдэг нь асуудлыг шийдэх эрх зүйн орчин бүрдээгүйтэй  холбоотой. Энэхүү эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхийн төлөө бид өнгөрсөн жил нэлээн сайн ажилласан. Аливаа шингэн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэхэд тодорхой хэмжээний хорогдол гардаг. Тухайн шингэний физик шинж чанараас шалтгаалаад хорогдол гарах нь зүй ёсны асуудал. Тэгэхээр бид  тодорхой хэмжээний хорогдлыг тооцох шаардлагатай. Дэлхийн практикт шугам сүлжээний урт, хэрэглээний шинж чанартай нь уялдуулан усны хорогдлыг статистик өгөгдөлд тулгуурлан гаргадаг. Үүнийгээ гэрээнд тусгадаг. Манайд энэ зохицуулалт байхгүй. 2019 онд энэ зохицуулалтыг бий болгох зорилгоор Хот суурины усан хангамж, ариутгал татуургын ашиглалт үйлчилгээг зохицуулах зөвлөл, Мэргэжлийн хяналтын Ерөнхий газар, Стандартчилал хэмжил зүйн газрын хамтарсан ажлын комисс манай цех дээр ажиллаж тодорхой шийдлүүдийг гаргасан. Анх удаа усны хорогдлын хувь хэмжээг тогтоож гэрээнд тусгах ажил хийгдсэн. Тэгэхдээ уг ажлын албан ёсны эцсийн шийдлүүд гараад мөрдөгдөх нөхцөл хараахан бүрдээгүй байна. Энэ асуудал шийдэгдвэл хууль эрх зүйн зохицуулалтгүйгээс маргаантай хүндрэлтэй асуудал үүсдэг байдал нэлээн цэгцэрнэ.

     -Японы Ebara үйлдвэрийн насос тавина гэж та дээр дурдсан. Энэ талаараа жаахан тодруулахгүй юу?

     -Ebara үйлдвэрийн мэргэжилтнүүд газар дээр нь өгөгдлүүдийг нь судлаад манай нөхцөлд зориулан үйлдвэрлэсэн насос нийлүүлж байгаа. Манай мэргэжилтнүүдийг насос үйлдвэрлэх явцтайгаа танилцуулан ийм туршилт хийлээ,бидний гаргасан тооцоотой ингэж таарч байна гэдгээ танилцуулсан. Өөрөөр хэлбэл зөвхөн манай эргэлтийн усанд нийцүүлж үйлдвэрлэсэн насос гэж ойлгож болно. Хүчин чадлын тухайд хуучин насосноос 14 хувийн бага чадал зарцуулна. Энэ хэмжээгээрээ өндөр бүтээмжтэй ажиллана. Цахилгааны зардлаа хэмнэх боломж бүрдэнэ. Бидний хэрэглэдэг цахилгаан өндөр үнэтэй. Цэвэр ус олборлон түгээх, бохир усыг татан зайлуулж цэвэрлэх тусгай зөвшөөрлөөр үйл ажиллагаа явуулдаг бусад газрууд цахилгааныхаа үнийг энгийн аж ахуйн нэгжийн ангиллаар төлдөг. Гэтэл тус цехийн тусгай зөвшөөрлийн үйл ажиллагаанд зарцуулж буй цахилгааны үнийг уул уурхайн олборлолтод хэрэглэх цахилгааны үнээр тооцож авдаг. 

     -Танай цех Уул уурхайн олборлолтын нөхцөлөөр биш энгийн аж ахуйн нэгжийн ангиллын хэрэглээгээр цахилгааныхаа үнийг тооцвол хэдий хэмжээний хэмнэлт гарах тооцоо гарч байна вэ?

     -Манай цех цэвэр ус олборлон түгээх, бохир усыг татан зайлуулж цэвэрлэх тусгай зөвшөөрлийн үйл ажиллагаанд зарцуулдаг цахилгаанаа уул уурхайгаас бусад ангиллаар тооцвол жилд 2-3 тэрбум төгрөг хэмнэнэ. Энэ асуудлыг цэгцлэх талаар сүүлийн хоёр жил идэвхтэй ажилласан. Үүний үр дүнд Цэвэрлэх байгууламжийнхаа зарцуулж буй цахилгааныг уул уурхайгаас бусад аж ахуйн нэгжийн хэрэглээний цахилгааны үнээр төлөх болсон. Энэ зохицуулалтыг нэгдүгээр сарын нэгнээс мөрдөнө. Ингэснээр жилд 230 сая төгрөгийн цахилгааны хэмнэлт гарна. Цаашид цэвэр усанд зарцуулж буй цахилгааны үнэнд зохицуулалт хийх талаар идэвхтэй ажиллана.

     -Цаг зав гарган ярилцсанд баярлалаа.