Тээрмийн хуяг, экскаваторын шанага, автогрейдрийн хусагч гээд Эрдэнэт үйлдвэртээ нэн хэрэгцээтэй цутгамал бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг ЗМЗ-ын Цутгуурын цехэд томоохон бүтээн байгуулалт өрнөж буй. Энэхүү ажлыг сурвалжлахаар очсон биднийг цехийн дарга М.Мөнхсайхан газарчлав. Хэвний хэсгийн технологийг өөрчилж, тоног төхөөрөмжийг бүрэн шинэчилж байгаагаас өнгөрсөн оны 11-р сарын нэгнээс энэ оны 5-р сарын нэгэн хүртэл цутгуурын үйлдвэрлэлийг зогсоожээ. 

Эхний байгууламжаар ороход л нүргээн их, ажил буцална. Энд ч гагнуурын очис гялалзан, тэнд ч машин дээрээс зуурмаг буулгаж, хэсэг хүн бетон цутгаж, зарим нь ямар нэгэн зүйлийн хэмжээ авч харагдана. Засвар механикийн заводын Цутгуурын цех, Засвар угсралт, Барилга засварын цехийн ажилчид зогсоо чөлөөгүй ажиллана. Тэдний дунд хэд хэдэн орос ажилчин ч харагдана. Хуучин элсний “яам”-уудыг буулгажээ. Энд ваакум хальсны хэв суурилуулахаар зэхэж байгаа аж. Өргөгч кран, бас бус техник ажиллаж, ажилчид овор ихтэй ачаа буулгана. “Энд кварцын, эргэлтийн, хромт элсний нөөцийн бункер, ялгагч суурилуулж байна. Өмнө нь хэвний элс, шаврын технологитой байсан. Дараа нь үүн дээр нэмэгдээд ХТС буюу хүйтнээр хатууруулах холимог, ваакум хальсны технологитой болсон. Одоо элс шаврын технологио бүрэн халаад хүйтнээр хатууруулах холимог, ваакум хальсны технологио давхар явуулах юм. Элс шавраар цутгамлын хэв хийдэг технологийн үед ашигласан элс 100 хувь хаягддаг байсан бол ХТС, ваакум технологийн үед элсээ буцааж шигшээд дахин ашиглана гэсэн үг. Энэ технологийг нэвтрүүлснээр нэлээд олон материал хэрэглэгдэхээ болино. Хэв бэлтгэх тасагт хагас автомат шугамтай болох юм. Энэ шинэчлэлийн дүнд манайх дэлхийн дэвшилтэт үйлдвэрүүдтэй хөл нийлүүлнэ” гэж цехийн дарга ярилаа.

Хуучин тоног төхөөрөмж 1970-аад онд Оросод үйлдвэрлэсэн, гар ажиллагаа ихтэй, ажлын байр нь байнгын чичиргээтэй, тоос шороотой байсан бол одоо хүний биед сөрөг нөлөөгүй болох аж. Өмнө нь цехэд байсан овор ихтэй тоног төхөөрөмж болон туузан дамжуулагчид огт үгүй болжээ. Цутгуурын цехэд цагт 50 тонн хольц зуурах хүчин чадалтай автомат машин шинээр суурилуулсан байна. 2009 оноос хойш суурилагдсан 30, 10 тонн хольц бэлтгэх машин, хэвний голч бэлтгэх бүрэн автомат машин бий. Эдгээр тоног төхөөрөмж 10 гаруй жил бүтээмж сайтай ажиллаж буй. Барилга засварын цехийнхэн автомат шугамны голд явах тэргэнцрийн замын нарийвч хийж бетондож харагдана. М.Мөнхсайхан дарга “Одоо угсралтын ажил 70 орчим хувьтай явж байна. 5-р сарын нэгэн гэхэд ашиглалтад оруулах төлөвлөгөөтэй. Хэвний хэсэгт ашигладаг модон загварууд 100 хувь шинэчлэгдэж байгаа. Хэвний хэмжээ, технологи өөрчлөгдсөн болохоор бүхнийг шинээр хийлгэж байна. Технологио өөрчилснөөр хэвнээс үүдэлтэй гологдол тэг рүү тэмүүлнэ. Цутгуурын цехээс зөвшөөрөгдөх 3,8 хувьтай гологдлыг багасган 2,3 хувиас ихгүй болгох зорилготой” гэв. 

Үйлдвэрлэл зогссон үеийг ашиглан эднийхэн тоног төхөөрөмжүүддээ урсгал засвар хийж байна. Хайлах хэсгийн дарга Б.Бат-Эрдэнийн удирдлаган дор ган төмөр хайлдаг зуухнуудын доторлогоо хийж, хэсгийнхээ шалыг өөрсдийн хүчээр тэгшилж янзалжээ.

     Цехийн гадна байрлах Материалын агуулахад холигч, хацарт бутлуур, элс хатаах төхөөрөмж, хатаалгын зуух гэсэн дөрвөн том тоног төхөөрөмж суурилуулжээ. Өнгөрсөн онд гүүрэн кран мөн шинээр сууриллуулсан гэсэн. Энэ агуулахад загварын зориулалттай панерууд хураажээ. Өмнө нь загвараа банзаар хийдэг байсан бол, панераар хийснээр ус чийгэнд далийж мурийхгүй бат бэх болох аж. 

     Бидний сурвалжилгын үеэр хамт явсан цехийн даргын утас байнга дуугаран, “Үүний будгийн өнгийг хараад өгөөч, байрлал нь энд байвал болох уу” гэх зэргээр шавдуулна. Энэ бүхэнд мань эр зааварчилга өгөхөөр “гүйнэ”.  Хэвчнээс ажлын гараагаа эхлэн 17 дахь жилдээ энэ цехийн бүхий л ажил албан тушаал хашсан М.Мөнхсайхан цехийн даргаар томилогдоод удаагүй ч их бүтээн байгуулалтын өдөр тутмын явцыг зохион байгуулахад сэтгэл, зүтгэлтэй, ачаалалтай ажиллаж байгаа нь мэдрэгдэв.

   Бид энэ үеэр бүтээн байгуулалтад оролцож буй зарим хүмүүстэй уулзаж ярилцсан юм.   

Барилга засварын цехийн барилга угсралтын хэсгийн мастер Т.ЭРДЭНЭМЯГМАР:

 -Манайх ЗМЗ-ын Цутгуурын цехийн барилгын үндсэн суурь хийцлэлийн ажлыг бүрэн хийлээ. Элсний бункер, шигшүүр, жи краны суурь, кабелийн суваг, каналын ажил гүйцэтгэлээ. 2019 оны 11-р сарын эхээр эхэлсэн ажил маань 100 хувь хийгдлээ. Өнөөдөр тэргэнцрийн суурийн бетон цутгалтын ажил дуусч байна. Цаг хугацааны хувьд шахуу, хүндрэл бэрхшээл байсан ч Эрдэнэт үйлдвэрийн бүтээлч хамт олон нэгэн цул болж ажилласан болохоор асуудлыг ярилцаад газар дээр нь шийдээд явсан. Бид ажлаа төлөвлөгөөнөөс дөрөв хоногийн өмнө гүйцэтгэлээ. Барилга угсралтад манайхаас 50-60 хүн ажиллалаа.  Тэргэнцрийн суурь, элсний бункер гэх зэрэг маш нарийн ажиллагаатай ажлууд хийсэн.  Араас нь тоног төхөөрөмжийн угсралт явагдах учраас бид ямар нэгэн алдаа гаргах эрхгүй, 100 хувийн гүйцэтгэлтэй ажиллалаа.

Засвар угсралтын цехийн мастер Б.ГАЛТБААТАР:

 -11-р сарын нэгнээс тоног төхөөрөмжийн буулгалтын ажил эхэлсэн. Энэ ажлаа төлөвлөгөөний дагуу хийсэн. Ажлын байрны тоос шороо ихтэй яггүй байсан ч хамгаалах хэрэгслээ бүрэн хэрэглэж, аюулгүй байдлаа ханган ажиллалаа. Манай дөрвөн бригадын 25 хүн ажилласан. Зарим үед өргөх даац буулгаж буй зүйлээ даахгүй зэрэг хүндрэл тулгарсан ч тэр бүхнийг зургийн дагуу техникийн хүчээр буулгасан. Бид автокран, автовишк, сагстай өргөгч ашигласан. Мөн материал бэлтгэх агуулахад 4 номерын 2 бункер угсарсан. Элс тээвэрлэх 133 мм-ийн шугам хоолой угсарна. Материал бэлтгэх тасагт том оврын таван бункерын угсралт хийж байна. Хэвний хэсэгт 12,5 тонн жинтэй ХТС-60, мөн ХТС-30 бункер угсарлаа. Шигшүүрийн хэсэгт халуун элсний бөөрөнхий бункер угсарна. 10 тоннын даацтай жи краны угсралт, тулгуурын хэмжилт хийж байна.  Бид ажлаа аюулгүй хийж дуусгах зорилготой ажиллаж байна. 

Эрдэнэт үйлдвэрийн Хөдөлмөрийн аварга, хэвчин Б.БААТАРХҮҮ:

-“Цутгуурын цехэд хэвчнээр 24 дэх жилдээ ажиллаж байна. Миний хувьд энэ цехийн түүхэн бүтээн байгуулалтыг нүдээр харж, гар бие оролцож яваа маань сонирхолтой бас бахархалтай хэрэг. Технологи өөрчлөгдөж, тоног төхөөрөмж шинэчлэгдсэнээр ажлын байр ажилчинд ээлтэй болж, бүтээгдэхүүний чанар илүү сайжирна. Гарын ур, мэдрэмж шаардсан энэ сайхан ажил мэргэжлээ би  15 хүнд өвлүүлсэн. Нэг шавь маань гэхэд манай цехийн дарга болчихсон явж байна. Энэ сайхан үйлдвэрээрээ, ажил хөдөлмөрөөрөө, шавь нараараа би бахархдаг” гэв.  

Хэвний хэсгийн мастер, Хоккейн спортын олон улсын хэмжээний мастер П.БАТЗАЯА:

  -2006 онд Ш.Отгонбилэгийн нэрэмжит Технологийн сургуулийг металлургич инженер мэргэжлээр төгсөөд, 2007 оноос одоог хүртэл Цутгуурын цехэд ажиллаж байна.  Манай хэсэгт орчин үеийн дэвшилтэт тоног төхөөрөмж суурилуулж байгаад бид их баяртай, урам зоригтой байгаа. Гадаадаас өндөр үнээр авдаг тоног төхөөрөмжийн эд ангийг өөрсдөө үйлдвэрлэдгээрээ бахархдаг. Энэ шинэчлэлийн дараа бүтээмж улам нэмэгдэж, ажлын орчин сайжирч, олон эерэг өөрчлөлт гарна гэдэгт итгэж байна. Энэ бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож байгаадаа баяртай байна.

     Засвар механикийн заводын Цутгуурын цех 1980 оны 12-р сарын 31-нд анх ган хайлуулж, Эрдэнэт үйлдвэрийнхээ тоног төхөөрөмж, эд ангийг цутган үйлдвэрлэж эхэлсэн бол 40 жилийн ойн босгон дээр Үйлдвэрийн газраас том төсөл хэрэгжүүлж, тус цехийн тоног төхөөрөмж  шинэчлэгдэн, технологи өөрчлөгдсөнөөр дэлхийн дэвшилтэт үйлдвэртэй хөл нийлэхүйц болох нь ээ. Эрдэнэт үйлдвэрийн найдвартай ар тал болсон Засвар механикийн завод ийнхүү цутгамал бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх цар хүрээгээ тэлж, олон жил өндөр бүтээмжтэй  ажиллах  хөрс сууриа зэхэж байна.

Я.Энхтуяа

Фото: Ш.Лхамсүрэн

 Эх сурвалж: “Erdenettoday.mn”