Эрдэнэтийн орон сууцны хорооллуудын байрны үүдэнд машинууд багтахаа байсныг харахаар ард иргэдийн амьдрал дээшилжээ гэж бахархмаар ч юм шиг. Тэдгээр машины хажуугаар явган хүн зөрж өнгөрөх аргагүй байдал үүссэн болон ахмадууд, нялх хүүхдүүд агаарт гарч нарладаг ногоон байгууламжууд машины зогсоол болж хувирсныг харахаар “арай ч дээ” гэж сүүрс алдмаар болжээ. Энэ давчуу байдлыг хэрхэн шийдэх вэ? гэдэг бас л нэг том асуудал болсон байна. Байруудын дундах ногоон байгууламж дээр гараад зогссон тээврийн хэрэгслийн эздэд Замын цагдаагийн газар торгууль ногдуулдаг ч гэсэн одоо нэгэнт дийлэхээ байжээ. Яагаад гэвэл иргэдийн хувийн өмч болох тээврийн хэрэгслүүдийн зогсоолын асуудлыг шийдвэрлэж амжаагүй байгаа учраас тэднийг торгож шийтгэх нь бараг илүүц болж хувирлаа. Энэ талаар Орхон аймгийн Тээвэр, авто замын газрын дарга Д.Энхзоригтой ярилцахад: - 2013 оны эцсийн байдлаар Орхон аймаг 11560 тээврийн хэрэгсэлтэй гэсэн тооцоо гарсан. Улсын баруун чиглэл рүү явж буй тээврийн хэрэгслүүд Орхон аймгийг дайран өнгөрдөг учраас манай аймгийн замын хөдөлгөөний ачааллыг нэмэгдүүлж, зам ашиглалтанд муугаар нөлөөлдөг болсон. Орхон аймгийн 1-6 дугаар хорооллын хоорондох замууд нэг эгнээтэй, нэг гарцтай. Тиймээс орсон машин эргээд гарахдаа орсон замаа ашигладаг учраас урдаас нь машин ороод ирвэл түгжрээд зогсохоос аргагүй болдог. Байр хоорондын зам дээр түгжирсэн машинууд дуут дохиогоо ямар нэг хэмжээгээр дуугаргаж иргэдийн амар амгалан амьдрах боломжийг алдагдуулдаг болсон. Байр хоорондын зам нарийн учраас эзэнгүй осол, гэмтэл их гарч, иргэдэд эд материалын хохирол учирдаг. Энэ бүх хүрдрэлээс гарахын тулд байр хоорондын авто машины замыг хоёр гарцтай болгох, зорчих хэсгийг нь нэг эгнээгээр нэмэх ажил 2014 онд хийгдэж эхэлнэ. Ингэснээр авто машины түгжрэл тодорхой хэмжээгээр багасна. Замын эгнээг нэмэх ажлын хүрээнд машины зогсоолуудыг бас нэмнэ. Орхон аймгийн тээврийн хэрэгслүүдээс зам ашигласны хураамж авах бодлогыг Тээвэр, авто замын газар баримталж байгаа. Уг асуудлыг шийдвэр гаргах түвшинд дэвшүүлсэн. Энэ хураамжийг Дархан-Уул аймаг олон жилийн өмнөөс авч эхэлсэн. Улаанбаатар тээврийн хэрэгслүүдээсээ зам ашигласны хураамж авах шийдвэрийг саяхан гаргалаа. Энэ хураамжийн мөнгөөр тухайн орон нутгийн тээврийн хэрэгслүүдийн зогсох талбай, замын арчилгааг хийдэг. Одоо авахаар төлөвлөж байгаа авто зам ашигласны хураамж Орхон аймгийн жилийн замын ажлын мөнгөний 10 хувьд ч хүрэхгүй юм. Энэ онд гэхэд Эрдэнэтэд 7 тэрбум төгрөгөөр замын ажил хийхээр төлөвлөсөн. Орхон аймагт нийт 40 тэрбум төгрөгийн өртөг бүхий зам ашиглагддаг. Эдгээр замын засвар, арчилгааг сайн хийвэл тээврийн хэрэгслүүд эвдрэл гэмтэлгүй байх боломж бүрдэнэ. Авто зам ашигласны төлбөрийг машин бүрээс авах учраас нэг айл олон машинаас татгалзах нөхцөл бүрдэж, нэг талаар тээврийн хэрэгсэл ихсэхэд хязгаарлалт болох ч магадлалтай. Мөн цаашид байруудын урд байгаа тоглоомын талбайн доор нүхэн зогсоолууд хийхээр төлөвлөж байгаа. Нүхэн зогсоолыг эхний удаад Эрдэнэтийн 4 цэгт хийнэ гэв. Байр хоорондын замыг өргөсгөх, нүхэн болон давхар зогсоол хийх ажил төлөвлөгдөөд байгааг албаны хүн ийнхүү ярьж байна. Нэг айл хэдэн машинтай байх нь иргэн хүний эрхийн асуудал учраас цаашид орон сууцны гадна зогсох машин улам ихсэхийг үгүйсгэх аргагүй. Тиймээс авто зогсоолын асуудлыг өнөөдрөөс дорвитой шийдвэрлэхээс аргагүй болсон байна. Эрдэнэтийн автомашины анхны давхар зогсоол 5-р бичил хорооллын ард баригдаж эхэлжээ. Бид очиж үзлээ. Нэгдүгээр давхарт нь 50 машины зогсоол бүхий авто гараж баригдсан байна. Дээшээ харин авто зогсоолууд байх бололтой. Дээшээ 4 давхар баригдана гээд бодохоор энд 250 машины зогсоол шийдэгдэх аж. Орхон аймаг 11560 автомашинтай гэж дээр хэлсэн. Тэгэхээр тэр олон мянган машины зогсоолын асуудлыг хэрхэн шийдэх вэ? гэх асуулт гарна. Эдгээрийг байр тус бүрийн тоглоомын газрын доор нүхэн зогсоол, орон сууцны хороолол тус бүрт ядаж 200-250 машины давхар авто зогсоол хийж байж асуудал нааштай шийдэгдэх бизээ. Гадаадын газар нутаг багатай орнууд машины зогсоолуудыг агаарын орон зай, орчин үеийн дэвшилтэт технологи ашиглан олон давхар хийж, түүнд машинуудыг тавихдаа тусгай авто ачигч ашигладаг, эсвэл орох, гарах урсгал замтайгаар шийдсэн туршлага олон байна. Бид тэднээс суралцах нь нэн тустай санагдана. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ажиллагсад олноор оршин суудаг хоёр, гуравдугаар бичил хороололд тус үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалтаар орчин үеийн үлгэр загвар болох олон давхар авто зогсоол хийх арга замыг хайж бас болох юм. Орон сууцны хорооллуудад давхар авто зогсоол байгуулвал түгжрэл 70 хувь багасдаг гэсэн тооцоог нийслэлийнхэн хийсэн байна. Эрдэнэт хот тойрсон олон намхан гараашийн газрыг ашиглан цаашид олон давхар авто зогсоол бий болговол бага орон зайд олон машин байрших боломж бүрдэх төдийгүй хотын үзэмжид нэн ач тустай санагдана. Барилгачдын талбайгаас “Эрдэнэт” үйлдвэр рүү дугуйн зам тавихаар төлөвлөж байгаа тухай Д.Энхзориг дарга бас ярьсан. Үйлдвэрийн ажиллагсад энэ зориулалтын замаар, бусад иргэд хот доторх замаар дугуйгаар олуулаа зорчдог болвол эрүүл мэндэд тустай төдийгүй авто машины нягтрал ихээхэн багасна. Түүнчлэн байгууллагуудын гадна өдөржин үр ашиггүй зогсож, зай талбай эзэлсээр буй тээврийн хэрэгслүүдээс талбайн төлбөр авах тухай санал ч бас гарч эхэлсэн байна. Энэ бас л тээврийн хэрэгслүүдийн ашиггүй ашиглалтыг багасгана. Социалист нийгмийн төлөвлөлтөөр баригдсан орон сууц хоорондын давчуу орон зайд зах зээлийн чөлөөт нийгмийн бийлэгжүү ард иргэд зохицож амьдрах гэж өнөөдөр хэрдээ л зүдэрч байна. Айл бүхэн машинтай боллоо гэж саяхан бид бахархан ярьж байсан бол одоо өрхийн гишүүн болгон машинтай болох нь холгүй болсон болохоор ингэж багшралдахаас ч яах билээ. Машины үнэ жилээс жилд нэмэгдсээр байхад иргэд худалдан авч чадаж байна гэдэг монгол хүний амьдралын чадвар дээшилж байгаагийн нэг илэрхийлэл юм. Тэр үнэт өмчөө тэнгэр газрын хоорондох орон зайд байршуулахаас өөр аргагүйд хүрсэн байна. Эрдэнэт шиг газар багатай орон нутагт өөр арга байгаа гэж үү? Газрын гүн рүү байрлуулах зогсоол нэг давхраас хэтрэхгүй, харин агаарын орон зайд хэдэн ч давхар авто зогсоол хийх боломж бүрэн байна. Гагцхүү орчин үеийн өнгө дизайн, хийц загвараар аль болох олон давхар зогсоол хийвэл иргэдийн өнөөгийн хэрэгцээг бүрэн хангана. Гадаадын зарим орон авто зогсоолын асуудлаа хэрхэн боловсронгуй шийдсэнийг уншигч танаа энэ далимд тольдуулья. Таалан харна уу. Ж.ОЮУН